ต้นโกโก้ (Cocoa tree) เป็นพืชพื้นเมืองของอเมริกาใต้ สามารถปลูกได้ทั่วไปในเขตร้อน รวมถึงทางภาคใต้ของไทย ซึ่งมีความชื้นสูงและฝนตกชุก ใช้เมล็ดอยู่อยู่ในผลมาสกัดเพื่อใช้ในการบริโภค เช่น ใช้โรยหน้าขนมและเครื่องดื่ม หรือจะนำไปแปรรูปเป็นผงโกโก้ เครื่องดื่มสำเร็จรูป หรือช็อกโกแลตแท่งก็ได้
นิยมนำเมล็ดที่อยู่ในผลโกโก้มาใช้สำหรับบริโภค โดยเมล็ดจะต้องถูกนำไปหมักให้มีกลิ่นหอม แล้วนำไปตากแห้งเพื่อให้ความชื้นลดลง จากนั้นจะถูกนำไปคั่ว จนได้สิ่งที่เรียกว่า Cocoa nib ซึ่งเป็นเมล็ดสีน้ำตาลเข้ม มีกลิ่นหอม และมีรสชาติขมเป็นเอกลักษณ์ Cocoa nib นั้นสามารถนำมารับประทานได้เลย เช่น ใช้โรยหน้าขนมและเครื่องดื่ม หรือจะนำไปแปรรูปเป็นผงโกโก้ เครื่องดื่มสำเร็จรูป หรือช็อกโกแลตแท่งก็ได้
ต้นโกโก้สามารถปลูกได้ในเขตร้อนชื้น มีปริมาณฝนตกชุก เหมาะกับการปลูกเป็นพืชแซมหรือพืชเสริมรายได้ เพราะเป็นพืชชอบร่มเงา และต้องการความชื้นสูง นิยมปลูกแซมในสวนมะพร้าว เมื่ออายุ 3 ปีเริ่มให้ผลผลิต และเก็บเกี่ยวได้อย่างต่อเนื่องทุกๆ 15 วันจนถึงอายุต้น 50 ปี เมื่อผลแก่จัด สีผลกลายเป็นสีเหลืองหรือเหลืองอมแดงเข้มแล้วแต่พันธุ์
ประเทศไทยสามารถปลูกต้นโกโก้ได้ 2 สายพันธุ์
- พันธุ์ชุมพร 1 ซึ่งขึ้นทะเบียนพันธุ์กับกรมวิชาการเกษตรในปี 2540 ให้ผลผลิตเฉลี่ย 127.2 กิโลกรัม ต่อไร่ เมล็ดมีขนาดมาตรฐานสากล ไม่ต่ำกว่า 110 เมล็ด ต่อน้ำหนักเมล็ดแห้ง 100 กรัม เมล็ดมีปริมาณไขมันสูงเฉลี่ยร้อยละ 57.27 ทนทานโรคกิ่งแห้งค่อนข้างสูง และโรคผลเน่าดำปานกลาง
- พันธุ์ I.M.1 ซึ่งเป็นพันธุ์ที่ศึกษา วิจัย โดยมหาวิทยาลัยแม่โจ้ สามารถผสมข้ามดอกในต้นเดียวกันได้ เจริญเติบโตเร็ว ให้ผลผลิตสูง ทนแล้ง เมล็ดมีปริมาณไขมันสูงเฉลี่ยร้อยละ 52 คุณภาพเมล็ดดี ให้กลิ่นหอมเมื่อแปรรูป
การนำเอาโกโก้มาใช้บริโภค
- ผงโกโก้ (Cocoa liquor) เมื่อ Cocoa nib ผ่านกระบวนการบดและให้ความร้อน จะกลายเป็นของเหลวเหนียวหนืด ซึ่งเรียกว่า Cocoa liquor จะมีไขมันโกโก้อยู่ มีรสหอม มัน และมีราคาแพง หาก Cocoa liquor ถูกแปรรูปเป็นผงโดยไม่ได้รีดไขมันโกโก้ออก เราจะเรียกว่า ผงช็อกโกแลต แต่หากรีดไขมันออกจนเหลือเพียง 0-25% แล้วค่อยทำเป็นผง เราจะเรียกว่า ผงโกโก้ ซึ่งผงแปรรูปทั้งสองชนิด สามารถนำมาชงเป็นเครื่องดื่มร้อนหรือเย็น ใช้ทำขนม เช่น เค้ก คุกกี้ ให้รสชาติเข้มข้นหอมอร่อย
- ช็อกโกแลตแท่ง เกิดจากการนำ Cocoa liquor ไปขึ้นรูป ซึ่งหากไม่มีการเติมส่วนผสมอื่น ก็จะกลายเป็นดาร์กช็อกโกแลต 100% ที่มีรสชาติขม และมักใช้ทำขนมมากกว่านำมารับประทานเปล่าๆ แต่หากมีการเติมนม น้ำตาลลงไป ก็จะได้ช็อกโกแลตแท่งที่มีรสชาติหวานอมขม และหอมมันอร่อย
- นมช็อกโกแลต เป็นการนำ Cocoa liquor ไปผสมกับนมสดและน้ำตาล จนได้นมรสช็อกโกแลตรสชาติหวานมัน ซึ่งเป็นที่ชื่นชอบของใครหลายๆ คน
