มะแข่น (มะแขว่น) เครื่องเทศขึ้นชื่อของชาวล้านนา

มะแข่น, มะแขว่น จัดเป็นไม้ยืนต้นที่ชาวเหนือนิยมนำผลและเมล็ดแห้งมาทำเป็นเครื่องเทศใช้ประกอบอาหาร รวมถึงใช้ทำเป็นยาสมุนไพร เนื่องจากผลแห้งมีกลิ่นหอมแรงและมีรสเผ็ดร้อน ทำให้ช่วยดับกลิ่นคาว และเพิ่มรสชาติของอาหารให้อร่อยมากขึ้น นอกจากนั้น ยังนิยมนำผลแห้งมาสกัดน้ำมันหอมระเหยสำหรับใช้ทานวด ใช้เป็นส่วนผสมเครื่องสำอาง หรือใช้พ่นป้องกันยุงลายได้ด้วย

มะแข่น (มะแขว่น) เครื่องเทศขึ้นชื่อของชาวล้านนา
ผลมะแข่นตากแห้ง เพื่อให้เก็บรักษาได้นานขึ้น

มะแข่น, มะแขว่น เป็นพืชสมุนไพรที่ชาวล้านนานิยมนำมาทำเป็นเครื่องเทศประกอบอาหารเพื่อดับกลิ่นคาวของเนื้อสัตว์ มีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพรที่ให้ประโยชน์กับร่างกาย นิยมนำมาเก็บไว้ให้แห้งเพื่อบริโภคได้นานๆ

มะแข่น (มะแขว่น) เครื่องเทศขึ้นชื่อของชาวล้านนา
มะแข่นตากแห้ง ที่พร้อมจำหน่าย

แหล่งผลิตและปลูกมะแข่น (มะแข่วน)

ต้นมะแข่นส่วนมากขึ้นขึ้นเองตามธรรมชาติ ตามป่าเขาสูงชันทางภาคเหนือ พบมากในแถบจังหวัดน่าน ชอบอากาศแล้งและเย็น ลำต้นและกิ่งเป็นหนาม ปัจจุบันชาวบ้านในจังหวัดน่านนิยมปลูกขายเป็นพืชเศรษฐกิจ

  • ตำบลยอด อำเภอสองแคว จังหวัดน่าน เป็นแหล่งปลูกมะแข่นมายาวนานกว่า 240 ปี ถือว่าเป็นแหล่งปลูกมะแข่นที่มีชื่อเสียงที่สุดของไทย และมะแข่นของที่นี่ขึ้นชื่อว่าเป็นมะแข่นที่หอมกว่ามะแขว่นที่ปลูกในพื้นที่อื่น สามารถเก็บได้เป็นปีโดยที่กลิ่นก็ยังหอมอยู่เหมือนเดิม
  • ตำบลเมืองลี อำเภอนาหมื่น จังหวัดน่าน เป็นอีกพื้นที่ที่มีการปลูกมะแข่นเป็นอาชีพ ปลูกมะแข่นเป็นสวนป่าแบบวรรณเกษตร และมีการจัดงานประจำปี “งานวันมะแขว่น และของดีตำบลเมืองลี”
มะแข่น (มะแขว่น) เครื่องเทศขึ้นชื่อของชาวล้านนา
นำมะแข่นที่แก่ได้ที่มาตากแห้งเพื่อไล่ความชื้น สามารถเก็บได้นานขึ้น

การเก็บเกี่ยวมะแข่น

มะแข่น จะเริ่มให้ผลผลิตเมื่ออายุ 3-5 ปี โดยที่มะแข่วนมีพันธุ์หนักและพันธุ์เบา พันธุ์เบาจะเริ่มออกดอกในเดือนกรกฎาคม และเก็บเกี่ยวในเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน ส่วนพันธุ์หนักจะเริ่มออกดอกในเดือนสิงหาคมและเก็บเกี่ยวผลในเดือนพฤศจิกายน-ธันวาคม การเก็บเกี่ยว ผลแก่จัดซึ่งเมื่อแห้งจะมีสีน้ำตาลดำและมีกลิ่นหอม หากเก็บผลผลิตมะแข่นอ่อนเมื่อทำแห้งแล้วสีเปลือกจะไม่ดำ ผลเหี่ยว เป็นเชื้อราได้ง่าย กลิ่นเสื่อมเร็ว และตลาดไม่ต้องการ

การตลาดและและการแปรรูปมะแข่น

ราคามะแข่นตากแห้งในท้องตลาดประมาณ 300-500 บาท ขึ้นอยู่กับจำนวนผลผลิตมะแข่นในแต่ละปี ปัจุบันนิยมนำมะแข่นไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อื่นๆ เช่น มะแข่นดองน้ำเกลือ น้ำพริกลาบ เป็นต้น และเนื่องจากเป็นพืชเครื่องเทศที่ใช้ในอาหารพื้นเมือง ตลาดมะแข่นส่วนใหญ่จึงอยู่ในพื้นที่ภาคเหนือ

สรรพคุณทางยาแผนโบราณ ใช้รากและเนื้อไม้เป็นยาขับลมในลำไส้ ลมขึ้นเบื้องสูง ทำให้หน้ามืดตาลาย วิงเวียน ลดความดัน เป็นยาขับโลหิตระดูของสตรี แต่ไม่ใช้กับหญิงมีครรภ์ ใบแก้รำมะนาด แก้ปวดฟัน เมล็ดสามารถสกัดน้ำมันหอมระเหย แก้ลมวิงเวียน บำรุงโลหิต บำรุงหัวใจ ขับลม การใช้ในตำรายาจีน แก้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ แก้อาเจียน แก้ท้องเสีย

Message us